Data ostatniej aktualizacji: 26.04.2022
Dieta ketogeniczna, dieta ketogenna czy w mainstreamie po prostu „keto” – wszystkich tych określeń używa się w stosunku do diety wysokotłuszczowej, której stosowanie wiąże się z wykorzystywaniem powstających ciał ketonowych na cele energetyczne. O tym, jakie były jej początki i na czym tak właściwie polega dieta ketogenna, opowiada ten artykuł.
Spis treści:
- Historia diety ketogenicznej
- Na czym polega dieta ketogeniczna
- Ogólne zasady diety ketogenicznej
- Przykładowe produkty wykorzystywane w diecie ketogennej
Ten artykuł przeczytasz w 4 minuty.
Historia diety ketogenicznej
Dieta ketogenna od stu lat jest stosowana u dzieci w przypadku padaczki lekoopornej. Jednak wszystko zaczęło się od obserwacji związanych z… głodówką. Zauważono wówczas, że za poprawą stanu osób z padaczką może stać ogólny deficyt energii lub niedobór węglowodanów. Za tym tropem poszły dalsze badania prowadzone w Klinice Mayo, które doprowadziły do ukucia terminu diety ketogenicznej.
Peterman zaproponował wówczas następujące proporcje diety ketogennej u dzieci: 1 g białka/kg masy ciała, 10-15g węglowodanów dziennie, a pozostała część kalorii miała pochodzić z tłuszczu.
Ciekawostka: O chłopcu z lekooporną padaczką, któremu pomogła dieta ketogeniczna, opowiada film „Po pierwszej nie szkodzić” ze znakomitą Meryl Streep.
Dieta ketogeniczna znalazła zastosowanie także w terapii wrodzonych wad metabolicznych, konkretnie przy zespole niedoboru transportera glukozy 1 oraz deficycie dehydrogenazy pirogronianowej. Niemniej coraz więcej badań skupia się na zastosowaniach diety ketogennej w innych schorzeniach.
Na czym polega dieta ketogeniczna?
Z założenia dieta ketogenna jest modelem żywienia o bardzo niskiej zawartości węglowodanów, wysokiej zawartości tłuszczów oraz odpowiedniej do zapotrzebowania danej osoby ilości białka. Szczególnie warto podkreślić ten ostatni element, ponieważ dieta ketogenna mylnie bywa nazywana dietą wysokobiałkową.
Podczas stosowania diety ketogenicznej za sprawą niskiej podaży węglowodanów dochodzi do wzmożonej produkcji ciał ketonowych, których obecność można sprawdzić w moczu przy pomocy prostych testów paskowych. Stan taki nazywa się ketozą żywieniową, a wspomniane ciała ketonowe są wówczas źródłem energii dla komórek organizmu.
Wybrane dla Ciebie: Nasze kursy online
Ogólne zasady diety ketogenicznej
Stosowanie diety ketogennej wymaga zwiększenia spożycia tłuszczów kosztem węglowodanów. Ilość sacharydów nie powinna przekraczać 50 gramów, choć ta ilość nie jest wyznaczona arbitralnie i w różnych opracowaniach można spotkać odmienne wartości. W tym przypadku wskazana wartość wynika z założenia, że do zwiększonego tworzenia ciał ketonowych dojdzie w przypadku ograniczenia ilości węglowodanów do maksymalnie 10% energetyczności diety. W przeliczeniu na „modelowe” zapotrzebowanie 2000 kcal, daje to poniżej 50 gramów węglowodanów na dzień.
W początkowej fazie zaleca się jeszcze większe ograniczenie ilości spożywanych węglowodanów, nawet do ok. 20 gramów. Chodzi tu o adaptację organizmu, który ma przyzwyczaić się do wykorzystywania kwasów tłuszczowych, jako tego głównego źródła energii.
Trudno mówić o konkretnym podziale procentowym makroskładników, dlatego w praktyce często wykorzystuje się pomiary stężenia ciał ketonowych, by sprawdzić, czy udaje się uzyskać ketozę żywieniową. U zdrowych osób na standardowej diecie stężenie ciał ketonowych to do ok. 0,05 mM. W przypadku ketozy żywieniowej waha się w zakresie 1-7 mM.
Przykładowe produkty wykorzystywane w diecie ketogennej
Niewątpliwie dieta ketogenna to wymagający sposób żywienia, ponieważ zbyt duża ilość węglowodanów czy białka prowadzi do zahamowania produkcji ciał ketonowych i „wyjścia” z ketozy. Z tego powodu należy zwracać szczególną uwagę nie tylko na ogólną ilość węglowodanów w produktach, ale także ile ich dostarczamy w zjadanej porcji.
Warzywa i owoce pojawiające się w tej diecie muszą być niskoskrobiowe – nie ma tu miejsca na ziemniaczki. Do takich warzyw zalicza się m.in. szpinak, sałaty, jarmuż (ogólnie zielone warzywa liściaste) oraz warzywa o sporej zawartości wody, np. ogórki, cukinia. Z owoców najchętniej stosowane są te jagodowe, ale wciąż istotna będzie ich ilość.
Źródłem białka może być mięso, jaja, ryby i owoce morza, produkty mleczne, nasiona roślin strączkowych – te stosowane są przede wszystkim w roślinnych wariantach diety ketogenicznej. W związku z tym, że strączki są również źródłem węglowodanów, taka dieta będzie trudniejsza w utrzymaniu i zbilansowaniu.
Tłuszcze w diecie ketogennej pochodzą z różnego typu olejów, nasion, orzechów tłustych przetworów mlecznych, mięs, awokado. Obecnie sporo mówi się o stosowaniu diety ketogenicznej w modelu śródziemnomorskim. Korzysta się w nim w większej ilości ze źródeł dostarczających nienasyconych kwasów tłuszczowych (np. oliwa z oliwek).
Więcej ciekawych informacji: Odżywianie
Źródła:
Pondel N., Liśkiewicz A., Liśkiewicz D. Dieta ketogeniczna – mechanizm działania i perspektywy zastosowania w terapii: dane z badań klinicznych. Postepy Biochem. 2020 Dec 13;66(3):270-286.
Wheless, J.W. (2008), History of the ketogenic diet. Epilepsia, 49: 3-5.
