Jak zachęcić dzieci do kontaktu z naturą?

Data ostatniej aktualizacji: 21.06.2022

Im wcześniej zainteresujemy dziecko przyrodą i ekologią, tym łatwiej osiągnie równowagę w obcowaniu ze światem natury. To naszym zadaniem jako rodziców, opiekunów jest rozbudzenie pasji w życiu, pokazanie świata przyrody. Jak to zrobić? podpowiem kilka pomysłów.

Pamiętam swoje pierwsze wyprawy z dziadkiem do lasu i na łąkę, rozpoznawanie ziół i zbieranie kwiatów. Z perspektywy czasu widzę jak ogromną siłę to na mnie wywarło i choć minęło już tyle lat, to z wielkim sentymentem wspominam pierwsze spacery botaniczne. Dzięki temu rozbudziła się u mnie wielka pasja do świata roślin, otaczającej natury i przebywania na świeżym powietrzu. 

Spis treści:

1. Potrzeba powrotu do natury
2. Pozytywna zmiana, czyli czym jest leśna edukacja
3. Dlaczego kontakt z naturą dla dziecka jest ważny
4. Terapeutyczny wpływ natury na życie
5. Jak zachęcić dziecko do poznawania przyrody
6. Co jest pięknego w edukacji ekologicznej

Ten artykuł przeczytasz w 6 minut.

Potrzeba powrotu do natury

Patrząc na dzisiejsze młode pokolenie widzę znaczącą różnicę. Dzieci wychowane w latach 80/90 bez telefonów, komputerów zdecydowanie więcej czasu spędzały na dworze i miały lepszy kontakt z naturą. Dzisiaj proporcje spędzania czasu w naturze, a przed komputerem, telefonem są zdecydowanie zaburzone i potrzebujemy ponownie zainteresować dzieci otaczającą nas przyrodą. 

Zaobserwowano u dzieci. zjawisko – zespół deficytu natury. Co to oznacza? Zdecydowana większość dzieci więcej czasu spędza w domu niż w naturalnym środowisku na łonie natury. Stąd pojawiać się może szereg objawów, które wpływają na rozwój i zachowanie malucha.  U dzieci, które spędzają czas z dala od natury zauważono większe problemy z koncentracją, a nawet opóźnienia w rozwoju emocjonalnym. Podwyższona zapadalność na choroby bakteryjno- wirusowe, osłabiony układ immunologiczny oraz trudności z wielozmysłowym poznawaniem świata.

Wybrane dla Ciebie: Nasze kursy online

Pozytywna zmiana, czyli czym jest leśna edukacja

Na szczęście można zauważyć coraz bardziej popularny trend, który niezwykle mnie cieszy. Coraz częściej słyszy się o ekologicznej edukacji i powstawaniu leśnych przedszkoli, gdzie większość zajęć i aż 80% czasu dzieci przebywają na świeżym powietrzu. Stawia się na bezpośredni kontakt z naturą, doświadczanie i zdobywanie nowych umiejętności poprzez wszystkie zmysły. Takie podejście do nauczania to całkowite zanurzenie się i obcowanie z naturą, daje ogromną przestrzeń na kreatywność, uważność i życzliwość. Podkreśla znaczenie zdrowego trybu życia, nie zamyka się w schemacie tradycyjnego szkolnictwa, gdzie uczeń musi spędzić kilka godzin dziennie przed biurkiem w pozycji siedzącej. Leśne szkoły to pozytywna zmiana, ruch, śmiech i stawianie na praktyczne umiejętności, naukę przez wielozmysłowe doświadczanie rzeczywistości.Świat przyrody stymuluje wszystkie obszary rozwoju dziecka. Spędzanie czasu na łonie natury kształtuje proekologiczne postawy, dziecko uczy się procesów zachodzących w naturze, zaczyna ją bardziej rozumieć i dbać o środowisko w sposób bardziej świadomy.

Dlaczego kontakt z naturą dla dziecka jest ważny

Dziecko jest ciekawe świata, chłonie jak gąbka otaczającą nas rzeczywistość, chce wszystko zobaczyć, dotknąć a i czasem posmakować to, co trafi na swojej drodze. Kontakt z naturą przynosi szerokie spektrum korzyści na małego człowieka. Uczy funkcjonowania świata, cyklu przyrody życia i śmierci, dziecko poznaje prawa natury. Kształtuje wrażliwość na przyrodę i otaczający świat, a także w naturalny sposób rozbudza inteligencję przyrodniczą. 

Kontakt z naturą to doświadczanie angażujące wszystkie zmysły. Dziecko może dotknąć i poczuć różne struktury, co jest twarde, miękkie czy ostre i na co ma uważać. Obserwuje i widzi zachodzące zamiany w przyrodzie, wyostrza się słuch i zmysł węchu dzięki bogactwu olejków eterycznych w naturze i mnogości naturalnych zapachów. Nowe potrawy i smaki wpływają na również na pobudzenie zmysłu smaku. Rozwijają się również zmysły poznawcze, wyobraźnia i kreatywność czy spostrzegawczość.

Z drugiej strony kontakt z naturą wpływa na strefę psychiczną. Nie od dziś wiadomo, że działa relaksująco i wyciszająco, a nawet ułatwia zasypianie. Przebywanie na świeżym powietrzu wpływa na wzrost koncentracji i skupienia, uwaga dzieci nie ulega tak szybko rozproszeniu.

Przebywanie na łonie natury to ruch, a ruch to zdrowie! Spacery, bieganie i skakanie, wchodzenie po drzewach  to tylko część aktywności fizycznych dostępnych na wielkim i naturalnym placu zabaw. Dziecko uczy nowych umiejętności, koordynacji wzrokowo- ruchowej. Dodatkowo warto wspomnieć, że przebywanie wśród drzew na świeżym powietrzu wpływa na wzrost odporności. 

Zaprzyjaźnienie się z naturą wpływa na zachowanie proekologiczne buduje więź z przyrodą. Kształtowanie w młodym człowieku wrażliwości na otaczający świat pokazuje, że nasz kontakt z naturą nie tylko ma charakter jednostkowy, ale i wpływa na całą naszą planetę.

Terapeutyczny wpływ natury na życie

Natura to tak zwana naturalna witamina N, którą mamy na wyciągnięcie ręki. Szczególne znaczenie obecności natury w życiu człowieka można zauważyć np. w Finlandii oraz na jednej z Wysp Szetlandzkich gdzie lekarze przepisują spacery po lesie chorym na receptę. Kontakt z naturą oraz kąpiele leśne doceniane są również w kulturze wschodu. Shinrin – yoku jest naturalnym remedium na przepracowanie, przebodźcowanie i stres. Kąpiele leśne to celebrowanie świata natury, spacery pełne świadomości i poczucia jedności z przyrodą. Obcowanie z przyrodą wpływa łagodząco na układ nerwowy i emocje. Wzmacnia spokój ducha, poczucie harmonii, obniża się poziom stresu. Korzystne efekty przebywania na łonie natury zauważono również u dzieci z ADHD, kontakt z naturą pozwala się bowiem wyciszyć. Przebywanie na zewnątrz daje dziecku szerokie możliwości podejmowanych aktywności oraz zabaw, a także dużo wolnej przestrzeni.

Wybrane dla Ciebie: Lasy lęgowe – czym się cechują i dlaczego warto je odwiedzić?

Jak zachęcić dziecko do poznawania przyrody

To w jaki sposób mówimy o przyrodzie ma ogromne znaczenie na rozwój zainteresowania dziecka światem natury. Mówi się, że czym skorupka nasiąknie za młodu, tym na stare lata trąci. Chodzi o to, że zaprzyjaźnienie się z naturą w młodym wieku sprawi, że w późniejszym czasie poznane rzeczy będą dla nas bardziej naturalne i z większą swobodą będą obecne w naszym życiu.  Ja swoją pasję i miłość do przyrody zawdzięczam dziadkowi. Był moim przewodnikiem, który pokazał mi zaczarowany świat roślin. Dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym (3 do 10 lat) cechuje ogromna ciekawość poznawcza, mają w sobie piękną niczym nie zakłóconą naturalną potrzebę poznawania otaczającego środowiska. To właśnie jest najlepszy czas, aby rozbudzić w dziecku miłość do natury.

Idź na spacer

Najprostsze metody są zawsze najlepsze. Czasem zwykły spacer, bez pośpiechu  i bez telefonu w ręku może zaowocować rozbudzeniem pasji u dziecka. Dotykanie różnych tekstur liści i kwiatów poprawia czucie, rozwija dotyk i wrażliwość. Wąchanie kwiatów, rozcieranie w rękach uwalnia olejki eteryczne i soki – to naturalna aromaterapia.

Można dzieciom pokazać, które rośliny są jadalne i jakie mają znaczenie dla życia człowieka. Każdy spacer może być wyjątkowy. Robienie bukietów, wianków, puszczanie liści z nurtem rzeki może powodować radość i zaskoczenie. Tylko nasza wyobraźnia nas ogranicza. Wiosna i lato to wspaniały okres, kiedy możemy z jeszcze bardziej rozbudzić w dziecku ciekawość świata i przyrody. Pokazuj maluchowi niezwykłe dary natury, opowiadaj i obserwujcie razem zmieniające się zjawiska atmosferyczne. Wybierzcie się na wspólny spacer na boso albo załóżcie kalosze i wyjdzie na spacer podczas letniego deszczu. 

Sprawdź: Rośliny funkcjonalne

Mały odkrywca

Pozwól dziecku odkrywać świat, w tym celu możecie przygotować wspólnie zestaw małego przyrodnika i zaopatrzyć się np. lupę, siatkę na motyle, zeszyt do zbierania liści. Pozwól zabierać dziecku ze spaceru pamiątki – kamyki, patyki, kwiaty. W ten sposób pokazujesz, że wspierasz jego zainteresowania. Możecie też tworzyć budowle z patyków lub innych zebranych skarbów, zrobić konkurs malowania tylko roślinami, stworzyć roślinne witraże, lampiony, ludziki z kasztanów i żołędzi.

Noc w namiocie?

To, co sprawi niesamowitą ekscytację i niezapomniane wrażenia u dziecka to noc w namiocie, piknik w lesie lub parku. Nieznane warunki i wspólny kemping to kształtowanie nowych umiejętności, również wyostrzenie słuchu i wzroku, a przede wszystkim budowanie wspólnych wspomnień i więzi. 

Domowa uprawa roślin?

Dobrym pomysłem jest wspólne przygotowanie mini uprawy kiełków na parapecie. Angażując dziecko w cały proces, od wysiania nasion, podlewania po czas obserwacji wzrostu mikro ziółek i zbiory pokazujemy przebieg całego procesu.  Może rozbudzimy w ten sposób pasję małego ogrodnika, który dba i pielęgnuje rośliny?

Zadbajcie o zwierzęta 

Tym, co bardzo zbliża dzieci do przyrody jest empatia. Starajmy się więc pokazywać dzieciom, że zwierzęta też czują i niekiedy potrzebują naszej pomocy. Nawet niewielki gest może zadziałać na wyobraźnię dziecka tak silnie, że utrwali mu się potrzeba opieki nad zwierzętami. 

Co jest pięknego w edukacji ekologicznej

To, że pokazuje holistyczne podejście do świata, jest interdyscyplinarna i długofalowa. Przyroda nierozwiązalnie jest połączona z naszym życiem. Poprzez obcowanie w naturalnym środowisku buduje się poczucie jedności z naturą, tym samym wpływa to na poczucie miłości nie tylko do przyrody, drugiego człowieka ale i całego świata.

Przeczytaj także: Czym jest ekopsychologia? Naucz się żyć w harmonii z przyrodą!

Źródła:

1. Bąk, A., Leśny, A., Palamer-Kabacińska, E. (2014). Przygoda w edukacji i edukacja w przygodzie. Outdoor i adventure education w Polsce. Warszawa: Fundacja Pracownia Nauki i Przygody.
2. Kruszwicka A, Bałachowicz J., Klichowska A. (2020), Jak dziecko poznae przyrodę?
3. https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/25563/1/Pedagogika_dziecka_2020_6.pdf
4. Laska E.I., Między dzieciństwem a dorosłością – dzieci odkrywają przyrodę, Wydział Zamiejscowy Nauk Humanistycznych i Społecznych w Mysłowicach  , NiS 2017/2, Nr 62 / ISSN 1426-9899
5. Louv R., Ostatnie dziecko lasu. Jak ocalić nasze dzieci przed zespołem deficytu natury, tłum. A. Rogozińska, Warszawa, 2020. 
6. Parczewska, T. (2017). W stronę przyrody: o norweskich praktykach edukacji na zewnątrz, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas. Pedagogika, (15), 181–192.
7. Tarasenko G., Kształtowanie estetycznego stosunku do przyrody u dzieci w młodszym wieku szkolnym w środowisku rodzinnym, Rocznik Naukowy Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy.
8. Transdyscyplinarne Studia o Kulturze (i) Edukacji nr 6, 99-114, 2011 
9. Tuszyńska L., Przyroda jako wartość wczesnej edukacji dziecka na drodze zrównoważonego rozwoju, Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie 
10. http://www.aps.edu.pl/media/815706/koncepcja-zr%C3%B3wnowa%C5%BConego-rozwoju-w-kszta%C5%82ceniu-nauczycieli.pdf#page=101