Fiński system edukacji od lat fascynuje pedagogów i decydentów na całym świecie, nie tylko ze względu na doskonałe wyniki, ale przede wszystkim na holistyczne podejście do kształcenia młodych umysłów. Jest oceniany jako jeden z najlepszych systemów oświaty na świecie, co potwierdzają międzynarodowe badania edukacyjne, takie jak testy PISA, w których Finlandia regularnie osiąga czołowe pozycje.
Biblioteka publiczna Oodi, Helsinki. fot. autorki
W tym północnym kraju edukacja to znacznie więcej niż tylko przekazywanie wiedzy – to sztuka harmonijnego rozwoju człowieka w zgodzie z naturą i otaczającym go światem. Fińskie szkoły stawiają na wartości takie jak: współpraca, kreatywność oraz indywidualne podejście do każdego ucznia. Jednak to, co naprawdę wyróżnia fiński system, to głębokie zrozumienie, że proces uczenia nie ogranicza się do sal lekcyjnych, ale obejmuje całe środowisko szkolne, naturalne i domowe ucznia.
Finlandia – Kraina Tysiąca Jezior
Nacisk na kontakt z naturą w fińskim systemie edukacji ma ścisły związek z geografią i charakterystyką kraju. Finlandia jest jednym z najrzadziej zaludnionych krajów w Europie. Finowie mają głęboko zakorzenione powiązanie z naturą, które jest częścią ich kultury i tożsamości narodowej. To przywiązanie do przyrody naturalnie przekłada się na system edukacji.
Przyroda ma ogromny wpływ na styl życia, rekreację i codzienne aktywności Finów. Finlandia doświadcza długich, ciemnych zim i krótkich, intensywnych lat. Te ekstremalne warunki pogodowe mają duży wpływ na życie mieszkańców i kształtują ich zażyłą relację z naturą.
Duże obszary kraju pozostają w stanie naturalnym, co ułatwia bezpośredni kontakt z przyrodą. Finowie dostrzegają liczne korzyści płynące z przebywania na świeżym powietrzu, takie jak poprawa koncentracji, redukcja stresu czy zwiększenie aktywności fizycznej.
Dobrze zaprojektowana szkoła
Architektura fińskich szkół odzwierciedla filozofię bycia blisko natury. Budynki są projektowane tak, aby maksymalnie wykorzystać naturalne światło, co nie tylko oszczędza energię, ale także poprawia samopoczucie i koncentrację uczniów. Duże okna i przestronne korytarze tworzą atmosferę otwartości i swobody. Fińskie szkoły to głównie „szkoły skarpetkowe”. Oznacza to, że po przyjściu do szkoły należy zdjąć buty i zostawić je na korytarzu lub przy wieszakach przed klasą.
To przyzwyczajenie do zmieniania butów na grube skarpety w miejscach publicznych pozostaje w Finach także w dorosłości. Zdarza się zauważyć ludzi chodzących w skarpetkach w bibliotece, czy pociągu dalekobieżnym. Często, gdy podłoga wyłożona jest dywanem, pasażerowie zdejmują ciężkie zimowe buty i zamieniają je na wełniane skarpety.
Kontakt z naturą jest uważany za kluczowy element edukacji. Fińskie szkoły często organizują zajęcia na świeżym powietrzu, wykorzystując otaczające ich środowisko naturalne jako „żywą klasę”.
W Fińskich szkołach podstawowych niezależnie od temperatury dzieci są zachęcane do wychodzenia na przerwach na dwór. Przerwy są dłuższe niż standardowe 5 minutówki w Polskiej szkole, a każde dziecko wie, że wyjście na dwór to nagroda i przyjemność. Mimo braku przymusu na przerwie nie znajdziesz ani jednego dziecka w budynku.
Służący za dobry przykład nauczyciele także spędzają ten czas na dworze.
Warunki atmosferyczne nie zniechęcają, dzieci są ubrane w wiele warstw, mają techniczne buty i ubrania, które chronią je od mrozu i przeszywającego zimna. Każde z nich musi przecież i tak przyjść i wrócić ze szkoły, często samodzielnie, w śniegu.
Klimat dyktuje warunki
Zamiast formalnych zakazów, fińskie szkoły skupiają się na edukowaniu uczniów o odpowiednim ubiorze dostosowanym do warunków pogodowych. Dzieci są zachęcane do samodzielnego podejmowania decyzji i ponoszenia odpowiedzialności za swoje wybory, co jest zgodne z ogólną filozofią fińskiej edukacji.
W niektórych szkołach, w najzimniejszych miesiącach roku pojawia się jednak wyjątek. Czapka, to jedna z najważniejszych części ubioru, jeden z niewielu przymusów w Fińskiej szkole. Bez czapki nie wolno wyjść na dwór. Na wszystkich drzwiach szkoły widnieją znaki zakazu wyjścia na zewnątrz bez nakrycia głowy. W temperaturach -20 stopni nie ma żartów. Dlatego nauczyciele pilnują tej zasady i upominają dzieci, które się do niej nie stosują.
Podwórka szkolne zostały zaprojektowane tak, aby zapewnić uczniom możliwość wykonywania różnorodnych zajęć i ćwiczeń. Podwórka szkolne są również otwarte dla wszystkich, więc można się na nich bawić nawet po lekcjach. Latem można tam zobaczyć dzieci grające w piłkę nożną lub koszykówkę, a zimą jeżdżące na łyżwach lub grające w hokeja. Lodowiska są wylewane i utrzymywane przez miasto i szkoły.
Bloki zajęć WF-u przewidziane są na ponad 2 godziny, oprócz ruchu i ćwiczeń, które zwykle trwają od 45 do 90 minut, jest czas na prysznic, odpoczynek lub drzemkę. Najczęściej zajęcia umieszczane są w planie dnia w taki sposób by łączyć się z porą obiadową, aby uczniowie mogli zregenerować siły po wysiłku. Jest też czas na zabawę na śniegu, walkę na śnieżki lub inne nienadzorowane aktywności na świeżym powietrzu.
W fińskiej szkole uczeń nie jest biernym odbiorcą informacji, ale aktywnym uczestnikiem procesu edukacyjnego. Dzieci uczą się przez doświadczenie, eksperymentowanie i współpracę. Nauczyciele, cieszący się ogromnym szacunkiem społecznym, pełnią rolę przewodników i mentorów, wspierając indywidualny rozwój każdego dziecka.
Podsumowanie
Podsumowując, fiński system edukacji stanowi inspirujący przykład, jak holistyczne podejście do kształcenia może przynieść znakomite rezultaty. Kładąc nacisk na współpracę, kreatywność i indywidualne potrzeby uczniów, Finlandia stworzyła model edukacyjny, który wykracza poza tradycyjne ramy nauczania. Uznanie, że proces uczenia się obejmuje nie tylko szkołę, ale całe otoczenie ucznia, pozwala na wszechstronny rozwój młodych ludzi. Fiński system dowodzi, że edukacja może być skuteczna i przyjazna zarazem, przygotowując uczniów nie tylko do zdawania testów, ale przede wszystkim do pełnego uczestnictwa w życiu społecznym. To podejście, łączące doskonałe wyniki z dbałością o dobrostan uczniów, może służyć jako cenna lekcja dla systemów edukacyjnych na całym świecie.
