Data ostatniej aktualizacji: 01.02.2022
Gwiazdnica pospolita, zwana także mokrzycą lub kurzyśladem, to bardzo pożyteczna roślina, znajdująca zastosowanie zarówno w lecznictwie jak i w kuchni. Jej nazwa stanowi nawiązanie do kształtu drobnych, białych kwiatów. Wydaje się ona niepozorna i delikatna, ale jest bardzo wytrzymała na warunki naszego klimatu. Jej dużym atutem jest to, że można ją zbierać ze stanu naturalnego prawie przez cały rok. Kwitnie od marca do października. Dobrze znosi także łagodne zimy, a jej drobne, śnieżnobiałe, gwiazdkowate kwiaty czasami stapiają się z płatkami śniegu. Nasiona gwiazdnicy są w stanie kiełkować w niskiej temperaturze i nie wymagają dłuższego okresu spoczynku, tak więc kilka pokoleń tej rośliny może pojawić się na przestrzeni jednego roku.
Spis treści:
- Opis rośliny – Gwiazdnica pospolita
- Siedlisko
- Jadalne części
- Substancje czynne i działanie lecznicze
- Znaczenie w kulturze ludowej
- Zastosowanie w kuchni
- Przepis na pesto z gwiazdnicą
Ten artykuł przeczytasz w 5 minut.
Opis rośliny – Gwiazdnica pospolita
Rodzina: Goździkowate Caryophyllaceae
Gwiazdnica występuje pospolicie na terenie całego kraju, wystarczy więc wyjść na spacer, dobrze się rozejrzeć, a jest duże prawdopodobieństwo, ze się ją spotka. Warto ją wtedy pozyskać i wykorzystać w kuchni, a można to zrobić na wiele sposobów. Smakuje najlepiej, gdy jest świeżo zerwana, z miejsc, gdzie ziemia jest żyzna i wilgotna. Jest wtedy delikatna, krucha i bardzo soczysta.
Roślina roczna, jara lub ozima, z graniastymi, płożącymi, rozgałęzionymi łodyżkami, długości 10-30 cm, każda z pojedynczym, wyraźnym szeregiem włosków. Liście jajowate, szpiczaste, krótkoogonkowe bądź osadzone. Kwiaty białe, z płatkami głęboko naciętymi, szerokości 4-7 mm, gwiaździstymi, płatki równie długie jak działki kielicha. Owocem jest torebka dłuższa od kielicha, pękająca niemal do połowy 6 ząbkami. (Kremer, 2011, str. 135)
Może Cię zainteresować: Nasze kursy online
Siedlisko
Bardzo pospolita w całym kraju. Spotykana na różnego typu podłożach, choć preferuje gleby żyzne i wilgotne, przenawożone azotem. Chwast roślin zbożowych i okopowych. Częsta na siedliskach ruderalnych: przydrożach, przychaciach, wysypiskach, nieużytkach. (Sudnik-Wójcicka, 2011, str. 75)
Jadalne części
- Szczytowe części pędów
- Młode listki
Substancje czynne i działanie lecznicze
- Saponiny
- Flawonoidy (rutyna)
- Witaminy C, E, B
- Mikroelementy (fosfor, wapń, potas, żelazo, magnez, selen, sód, krzem, jod)
- Karotenoidy
Gwiazdnica działa wzmacniająco, moczopędnie, wykrztuśnie, przeciwskurczowo, dezynfekcyjnie i przeciwkrwotocznie. (Kalemba-Drożdż, Pyszne chwasty, 2014, str. 27) W zastosowaniu zewnętrznym jest niezastąpiona na podrażnioną i swędzącą skórę. Okład ze świeżej, zmiażdżonej gwiazdnicy położony na pół godziny bezpośrednio na skórę, dobrze sprawdza się przy zmianach łuszczycowych. (Gorzkowska, 2013, strony 10-13)
Znaczenie w kulturze ludowej
Gwiazdnica pospolita to gatunek znany od starożytności. Jest to także jedno z prastarych, europejskich magicznych ziół, wchodzących w skład roślin do wiosennej kuracji oczyszczającej i wzmacniającej. Roślinę tę sprzedawano kiedyś w pęczkach na europejskich bazarach. W północnych Indiach nadal sprzedaje się ją na targach jako warzywo, a przyrządza podobnie jak szpinak. (Szymanderska, 2014, strony 91-92) W Japonii wchodzi w skład tradycyjnych „siedmiu wiosennych ziół” (Witkowska-Żuk, Flora Polski. Rośliny leśne, 2013, str. 192)
Ta znana w wielu krajach roślina jadalna, u nas nie była zbyt popularna. Mamy jedynie jedną wzmiankę o jej użytkowaniu, od jednego z respondentów Rostafińskiego, który pisał, że musec – muszcz był używany na pożywienie w miejscowościach Chochołów, Witów, Dzianisz i Ciche koło Zakopanego, jako składnik zupy warmuz, obok innych roślin, takich jak lebioda. (Łuczaj, Dziko rosnące rośliny jadalne użytkowane w Polsce od połowy XIX wieku do czasów współczesnych, 2011, str. 85) Dawniej zbierano także nasiona gwiazdnicy, które dodawano do chleba lub do zagęszczania zup. Było to jednak zajęcie bardzo żmudne i czasochłonne. (Łuczaj, Dzikie rośliny jadalne Polski. Przewodnik survivalowy, 2004, str. 78)
Polecana książka
Zastosowanie w kuchni
Wszystkie części tej rośliny mają smak łagodny, trochę orzechowy, a trochę pszeniczny. Ziele można zbierać cały rok, ale najsmaczniejsze jest wiosną. Przyrządzona jak szpinak smakuje wybornie. Delikatne łodyżki można dodawać do zup, sosów, zapiekanek, tart, jajecznicy i sałatek. (Kremer, 2011, str. 135) Należy pamiętać, że starsze pędy rośliny zawierają dużo saponin, których ilość można zmniejszyć przez obgotowanie i odlanie wody. (Mederska i Mederski, 2015, str. 69) Gdy jest młoda, krucha i soczysta, można ją jeść w niewielkich ilościach na surowo, używając tak samo jak kiełków, dodając do sałatek, soków i smoothies, sporządzając z niej dzikie pesto. (Sundgren, 2018, str. 51)
Ziele gwiazdnicy można także suszyć na wzmacniające herbatki.
Przepis na pesto z gwiazdnicą
Do przyrządzenia pesto z gwiazdnicą, potrzebne Ci będą następujące składniki:
- 1 garść szczytowych pędów młodziutkiej gwiazdnicy*
- 1 ząbek czosnku
- pół szklanki nasion zrumienionych na suchej patelni – mogą to być nasiona słonecznika, pestki dyni, orzechy nerkowca, orzeszki piniowe lub inne orzechy według uznania
- 30-50 g tartego twardego sera, np. Parmezanu, Pecorino, Grana Padano
- 1/3 szklanki oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia
- sól morska
- świeżo zmielony czarny pieprz do smaku
*gwiazdnica powinna być rzeczywiście bardzo młoda, żeby nie zawierała zbyt dużo saponin. Dobrym pomysłem jest także łączenie różnych dzikorosnących roślin jadalnych w pesto, w zależności od tego, co akurat mamy dostępne w okolicy. Rośliny dzikorosnące można wymieszać także z pietruszką, lebiodką pospolitą, jarmużem, szpinakiem, rukolą, kolendrą, czosnkiem niedźwiedzim.
Pesto takie zapewne będzie mocno odbiegało od oryginału z bazylią, ale za to da nam przestrzeń do kreatywności w poszukiwaniu nowych, ciekawych smaków i aromatów.
Przygotowanie:
Wszystkie składniki utrzeć w moździerzu lub zmiksować w blenderze, tak aby pozostały małe grudki składników, a nie było ono zbyt gładkie i jednorodne. Na koniec doprawić solą morską oraz pieprzem.
Sprawdź więcej roślin funkcjonalnych, klikając tutaj.
Źródła:
Gorzkowska, M. (2013). Zioła. Jak zbierać, przetwarzać, stosować. Olszanica: Wydawnictwo BOSZ.
Kalemba-Drożdż, M. (2014). Pyszne chwasty. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal.
Kremer, B. P. (2011). Dzikie rośliny jadalne i trujące. Warszawa: Bellona.
Łuczaj, Ł. (2004). Dzikie rośliny jadalne Polski. Przewodnik survivalowy. Krosno: Chemigrafia.
Łuczaj, Ł. (2011). Dziko rosnące rośliny jadalne użytkowane w Polsce od połowy XIX wieku do czasów współczesnych. Etnobiologia Polska Vol.1, 57-125.
Mederska, M. i Mederski, P. (2015). Atlas dzikich kwiatów. Warszawa: Wydawnictwo SBM Sp. z o.o.
Sudnik-Wójcicka, B. (2011). Flora Polski. Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza.
Sundgren, L. (2018). Zielnik – jedzenie i domowe kuracje z łona natury. Warszawa: Wydawnictwo Marginesy Sp. z o.o.
Szymanderska, H. (2014). Z łąki na talerz. Warszawa: Świat Książki.
Witkowska-Żuk, L. (2013). Flora Polski. Rośliny leśne. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza sp. z o.o.
