Korzyści z kąpieli leśnych

Data ostatniej aktualizacji: 01.12.2021

Kąpiele leśne (z jap. shinrin-yoku) mają bez wątpienia pozytywny wpływ na dobrostan człowieka. Co stoi za korzystnym oddziaływaniem lasu na ludzkie zdrowie? Przede wszystkim są to czynniki aerobiologiczne, które znajdują się w leśnym powietrzu, a więc fitoncydy i mikrobiota, oraz czynniki klimatyczne: jonizacja powietrza, nasłonecznienie, temperatura, wilgotność. Więcej w artykule.

Spis treści:

1. Fitoncydy – korzyści shinrin-yoku
2. Olejki eteryczne i mikrobiota – korzyści kąpieli leśnych
3. Wilgotność powietrza i wpływ jonizacji ujemnej

Ten artykuł przeczytasz w 4 minuty.

Fitoncydy – korzyści shinrin-yoku

Fitoncydy (z greckiego phyton-roślina, z łaciny caedo-zabijać) są substancjami wydzielanymi przez rośliny w celach komunikacyjnych i obronnych. Rośliny wydzielają je do powietrza, aby obronić się przed niechcianymi grzybami, wirusami czy bakteriami [1]. Termin został po raz pierwszy wprowadzony przez rosyjskiego naukowca, Borysa Tokina z Uniwersytetu w Leningradzie w roku 1928 [2]. Tokin zbadał, że niektóre rośliny wydzielają pewne substancje w celu zapobiegnięcia bycia zaatakowanym bądź zjedzonym przez różne mikroorganizmy. Za przykład podać można drzewa iglaste, jak sosna czy świerk, które produkują alfa-pinen i inne związki o charakterze terpenów. Człowiek oddychający leśnym powietrzem wdycha je, a one pomagają organizmowi w walce z chorobami. Wspomniane wcześniej terpeny to główne składniki powietrza w lesie. Działanie tych substancji jest szeroko stosowane w medycynie. Działanie przeciwzapalne terpenów pomaga w chorobach zapalnych skóry, uszu, stawów czy oskrzeli [3], zmniejsza podrażnienie płuc wywołane dymem papierosowym. Udowodniono również, że terpeny mają działanie ochronne skierowane przeciwko nowotworom wątroby, piersi, trzustki czy jelita [4]. O jakiej porze dnia najefektywniej skorzystać z leśnego powietrza? Poleca się bycie w lesie szczególnie o poranku, kiedy to fitoncydów krąży najwięcej.

Wybrane dla Ciebie: Nasze kursy online

Olejki eteryczne i mikrobiota – korzyści kąpieli leśnych

Olejki eteryczne również należą do grupy terpenów, są metabolitami roślin, posiadającymi właściwości przeciwzapalne i biobójcze. Udowodniono skuteczność olejków eterycznych przeciwko paciorkowcom, gronkowcom, a także  ich właściwości przeciwwirusowe (olejki cedru, jałowca, szałwii), przeciwgrzybiczne i przeciwzapalne. Ich wdychanie pomaga w chorobach związanych z układem oddechowym, a wystawienie ciała na ich działanie-w chorobach skórnych [5].

Mikrobiota – w bioaerozolu lasu krąży wiele mikroorganizmów. We współczesnym świecie ludzie wystawieni są na za małą ekspozycję na te mikroorganizmy poprzez zbyt dużą higienę i nadużywanie antybiotyków, co prowadzi do znacznego osłabienia odporności i przyczynia się do rozwoju alergii [6].Środowisko miejskie ma zupełnie inny skład gatunkowy tych organizmów,  nienaturalny dla ludzkiego organizmu, jest jałowe. Przebywając większość czasu w zamkniętych budynkach, mamy kontakt głównie z bakteriami pochodzącymi od człowieka i powietrza miejskiego, a do zdrowego rozwoju potrzebujemy towarzystwa bakterii roślinnych. Doraźnie oprócz codziennego pobytu na łonie natury, możemy sobie pomóc zapraszając do naszych domów rośliny doniczkowe [7]. Niezwykle ciekawym mikroorganizmem jest glebowa bakteria Mycobacterium vaccae. Przenika ona do naszych ciał poprzez drogi oddechowe bądź pokarm w trakcie spaceru po lesie, zbierania darów runa leśnego, prac ogrodniczych. Badania naukowe mówią o jej korzystnym wpływie na atopowe zapalenie skóry, astmę, łuszczycę, niektóre typy nowotworów [8]. Dodatkowo bakteria ta pobudza produkcję serotoniny, zwanej hormonem szczęścia, a więc skutecznie wpływa na poprawę samopoczucia [9]. Do komponentów leśnego, zdrowego powietrza należą: bakterie, zarodniki grzybów, cząstki roślinne i zwierzęce, pyłki roślin. Zaleca się więc unikanie „nadmiernej sterylności” i jak najczęstsze wystawianie się na ekspozycję leśnego powietrza.

Wilgotność powietrza i wpływ jonizacji ujemnej

Wilgotność powietrza to zawartość pary wodnej w jednostce objętości powietrza przy danym ciśnieniu i danej temperaturze. W pomieszczeniach zalecana wilgotność względna przy temp. 20 stopni Celsjusza to od 40-60% do ok. 80 %. Wilgotność powietrza w mieście jest zazwyczaj niska. Niekorzystne są miejskie wahania wilgotności o kilkadziesiąt procent w ciągu kilku dni (np. fala upałów- ulewne deszcze, które nie gromadzą się w glebie, ale szybko odparowują z asfaltu i betonu) powodują alergie i problemy skórne. Las ma stabilną wilgotność powietrza i wynosi ona około 70-80 % w polskich lasach (wg Instytutu Badań Leśnictwa) [10]. Wspomnieć należy jeszcze o zbawiennej dla człowieka jonizacji ujemnej, która w lasach ma większe wartości ujemne, o nasłonecznieniu (korzystne dla oka barwy zielona i niebieska), zmniejszenie wystawienia się na hałas i wahania czynników atmosferycznych. Udowodniono, że uczucie złości mija szybciej w przypadku mniejszego natężenia światła słonecznego, optymalna dla człowieka wilgotność zmniejsza uczucie zmęczenia, a ujemna jonizacja powietrza zmniejsza objawy depresyjne [11,12,13]. Im bardziej różnorodny biologicznie las, tym większe korzyści odniesiemy z przebywania w nim. Nie ma potrzeby zakładania sobie konkretnej odległości ani czasu przejścia, ważne jest chłonięcie lasu wszystkimi zmysłami, które są naszymi bramami do poznania. 

Więcej informacji i porady na temat shrinrin yoku: Moc lasu – Shinrin-yoku

Źródła:

1. Craig JM, Logan AC, Prescott SL. Natural environments, nature relatedness and the ecological theather: connecting satellites and sequencing to shinrin-yoku. J. Physiol Anthropol. 2016 Jan 13;35:1. doi:10.1186/s40101-016-0083-9.
2. Tokin BP. Lecznicze środki roślinne (Fitoncydy), Spółdzielnia Wydawniczo-Oświatowa „Czytelnik”, 1949.
3. Dae-Seung K et al. Alpha-Pinene Exhibits Anti-Inflammatory Activity Through the Suppression of MAPKs and the NF-kB Pathway in Mouse Peritoneal Macrophages, 2015, The American Journal of Chinese Medicine 43(4):1-12.
4. Cho KS, Lim YR, Lee K et al. Terpenes from Forest and Human Health.Toxicol Res. 2017 Apr;33(2):97-106.
5. Król SK, Skalnicka-Woźniak K, Kandefer-Szerszeń M, Stepulak A. Aktywność biologiczna i farmakologiczna olejków eterycznych w leczeniu i profilaktyce chorób infekcyjnych, Postepy Hig Med Dosw (online), 2013;67:1000-1007e-ISSN 1732-2693.
6. Wold AE. The hygiene hypothesis revised; is rising frequency of allergy due to changes in the intestinal flora? Allergy. 1998;53 (Supplement 46):20-5
7. Berg G, Mahnert A, Moissl-Eichinger C. Beneficial effects of plant-associated microbes on indoor microbiomes and human health. Front Microbiol. 2014;5:15.
8. Immuno-therapeutic composition of killed cells from mycobacterium vaccae – Patent 4724144 www. freepatentsonline. com.
9. Lowry CA, Hollis JH, De Vries A et al. (2007). Identification of an immune-responsive mesolimbocortical serotonine system: Potential role in regulation of emotional behavior. Neuroscience. 146 (2):756-772.
10. http://bazapozarow.ibles.pl/zagrozenie/Czynniki_meteo_KZPL.pdf.
11. Gesler T. therapeutic landscapes: theory and case study of Epidauros, Greece. Environ Plan D Soc Space. 1993;11:171-89.
12. Terman M, Terman JS, Ross DC. (1998). A controlled trial of timed bright light and negative air ionization for treatment\ of winter depression. Arch. Gen. Psychiatry 55, 875-882.
13. Goel N, Terman M, Terman J et al. (2005) Controlled trial of bright light and negative air ions for chronic depression. Psychol. Med. 7, 945-955.