Olej palmowy: o co chodzi i co możemy z tym zrobić?

Data ostatniej aktualizacji: 10.05.2023

Olej palmowy to jeden z najczęściej stosowanych olejów na świecie, a jego produkcja jest dużym zagrożeniem dla środowiska. Choć olej ten jest stosowany w wielu produktach, takich jak kosmetyki, żywność czy biopaliwa, jego wpływ na zdrowie i środowisko budzi wiele kontrowersji. W tym artykule przyjrzymy się bliżej olejowi palmowemu, przedstawimy alternatywy oraz zastanowimy się, co możemy zrobić, aby ograniczyć jego negatywny wpływ na naszą planetę.

Spis treści:

1. Olej palmowy: co to jest i dlaczego tak dużo o nim słyszymy?
2. Olej palmowy a zdrowie: przyjaciel wroga?
3. Olej palmowy i środowisko
4. Alternatywy dla oleju palmowego
5. Wnioski

Olej palmowy: co to jest i dlaczego tak dużo o nim słyszymy?

Ponieważ tłuszcze trans zostały zakazane w coraz większej liczbie krajów, producenci żywności rzucili się w poszukiwaniu alternatyw. Olej palmowy – pozyskiwany z owoców afrykańskiej palmy olejowej – okazał się tanim i bardzo wszechstronnym olejem, co doprowadziło do ogromnego wzrostu jego produkcji i konsumpcji w ostatnich dziesięcioleciach. Obecnie jest produkowany na szeroką skalę w tropikalnych regionach Azji, Ameryki Południowej i Afryki i jest używany w różnych przetworzonych produktach spożywczych, począwszy od chleba, herbatników, chipsów, masła orzechowego, lodów, pakowanych płynów, takich jak zupy i sosy, a nawet kosmetyki, takie jak mydło, szminka, dezodorant, pasta do zębów i detergenty.

Jednym z powodów, dla których olej palmowy stał się tak popularną opcją dla producentów żywności, jest jego wydajność produkcyjna, ponieważ palma olejowa oferuje większe ilości oleju po znacznie niższych kosztach niż inne oleje roślinne. Jednak wzrostowi spożycia oleju palmowego towarzyszył wzrost gorącej kontrowersyjnej debaty na temat jego wpływu na zdrowie i środowisko.

Olej palmowy a zdrowie

Większość badań uważa, że olej palmowy jest mniej zdrowy niż inne oleje roślinne ze względu na wysoki poziom tłuszczów nasyconych, które mogą zwiększać „zły” cholesterol LDL, a tym samym przyczyniać się do chorób serca. Jednak kontrastujące badania dowodzą, że olej palmowy nie przyczynia się do problemów sercowo-naczyniowych, a w rzeczywistości jest bogaty w witaminę E – silny przeciwutleniacz – i wspomaga wchłanianie witaminy A.

W odpowiedzi na niejednoznaczność kontrastujących badań autorzy biuletynu Światowej Organizacji Zdrowia z 2019 r. Doszli do wniosku, że „kwestionowany charakter dowodów sugeruje potrzebę niezależnych, kompleksowych badań wpływu spożycia oleju palmowego na zdrowie”.

Chociaż wpływ oleju palmowego na zdrowie pozostaje niejasny, w artykule opublikowanym w Harvard Health Publishing Celeste Robb-Nicholson podkreśla, że im wyższa zawartość tłuszczów nasyconych w oleju, tym olej jest bardziej stały w temperaturze pokojowej. Olej palmowy jest półstały w temperaturze pokojowej i chociaż olej palmowy nie zawiera tłuszczów trans, zaleca wybieranie olejów, które pozostają płynne w temperaturze pokojowej. Najbardziej bogate w składniki odżywcze alternatywy dla oleju palmowego zostaną przedstawione poniżej.

Olej palmowy i środowisko

Chociaż istnieją argumenty zarówno za, jak i przeciw olejowi palmowemu pod względem jego właściwości zdrowotnych, istnieje całkowita zgoda co do znacznych szkód środowiskowych powodowanych przez produkcję oleju palmowego, co jest główną przyczyną unikania przez wielu konsumentów produktów zawierających ten olej. Według World Wildlife Fund (WWF): „Duże obszary lasów tropikalnych i innych ekosystemów o wysokich walorach ochronnych zostały wykarczowane, aby zrobić miejsce na rozległe monokulturowe plantacje palm olejowych. Ta polana zniszczyła kluczowe siedliska wielu zagrożonych gatunków, w tym nosorożców, słoni i tygrysów. Wypalanie lasów w celu zrobienia miejsca pod uprawy jest również głównym źródłem emisji gazów cieplarnianych. Intensywne metody uprawy skutkują zanieczyszczeniem i erozją gleby oraz skażeniem wody”. Argument ten jest ledwo obalony w badaniach nauk o środowisku. Olej palmowy jest jedną z głównych upraw powodujących wylesianie w rolnictwie i choćby z tego powodu powinniśmy szukać alternatyw.

WWF szacuje, że 85% światowej podaży oleju palmowego pochodzi z Indonezji i Malezji – powodując znaczne straty w ich starożytnych lasach deszczowych – chociaż 42 kraje w tropikach produkują i eksportują olej.

Alternatywy dla oleju palmowego

Po przejrzeniu wielu artykułów na temat względnych korzyści płynących z różnych olejów kuchennych jasne jest, że oliwa z oliwek jest prawie zawsze wymieniana jako najlepszy wybór ze względu na korzyści odżywcze. Oliwa z oliwek – zwłaszcza extra virgin – jest bogata w tłuszcze jednonienasycone, które mogą pomóc zmniejszyć stany zapalne i poziom cholesterolu oraz obniżyć ciśnienie krwi, przyczyniając się w ten sposób do zdrowia układu krążenia.

Innym olejem kuchennym bogatym w jednonienasycone kwasy tłuszczowe jest olej z awokado, który dzięki swojemu neutralnemu smakowi jest kolejną dobrą alternatywą dla oleju palmowego.

Wnioski

Wybór najlepszego oleju dla siebie to bardzo osobista decyzja. Oczywiste jest, że olej palmowy nie pasuje do diety przyjaznej dla środowiska, a jego korzyści zdrowotne również pozostają pod znakiem zapytania, więc jedyną prawdziwą korzyścią oleju palmowego zarówno dla producentów, jak i konsumentów jest jego cena. Każdy z nas musi dokonać własnego wyboru zgodnie z naszymi wartościami i priorytetami.

Źródła:

1. Baum, E. (2022). ‘Is Palm Oil Bad for You?’ Health.com.
2. Boyers, L. (2022). ‘Is Palm Oil Bad For You? Nutrition Facts, Sustainability & How It Compares To Other Oils’ MindBodyGreen.
3. Kadandale et al., (2019). ‘The palm oil industry and noncommunicable diseases’. The World Health Organization bulletin.
4. Ritschel, C. (2020). ‘The reasons why palm oil is so controversial’. The Independent.
5. Robb-Nicholson, C. (2021). ‘By the way, doctor: Is palm oil good for you?’ Harvard Health Publishing.
6. World Wildlife Fund (n/d). ‘Palm Oil: Overview’. World Wildlife Fund.