Data ostatniej aktualizacji: 02.06.2023
Doświadczenia praktyczne z Warsztatów Ekoterapii 2022
Autor zdjęć: dr hab. n. med. Sławomir Murawiec
Interwencje oparte na kontakcie z naturą (nature-based interventions, NBIs) zyskują coraz większe zainteresowania w psychiatrii, psychologii i psychoterapii, oferując szeroki wachlarz metod służących poprawie samopoczucia fizycznego i psychicznego, funkcjonowania w życiu codziennym i polepszeniu stanu zdrowia psychicznego. Tego typu interwencje są rozwijane także w Polsce, w szczególności w zakresie kąpieli leśnych, a w ostat nich latach także ornitologii terapeutycznej.
Spis treści:
- Nowy nurt
- Warsztaty Ekoterapii 2022 – gdzie, kiedy i w jakiej formie się odbyły?
- Ornitologia terapeutyczna
- Doświadczenia uczestników
Ten artykuł przeczytasz w 4 minuty.
Nowy nurt
Dużo miejsca zagadnieniom ekopsychologii poświęcił w swoich pracach amerykański naukowiec Theodor Roszak, m.in. w “Głos Ziemi: Eksploracja Ekopsychologii”. Tak jak ekopsychologia stanowi zagadnienie z pogranicza ekologii i psychologii, tak ekoterapia, znajduje się na styku ekologii i psychoterapii. O tym jak czerpać zdrowie z natury pisał również M. Amos-Clifford, specjalizując się w zakresie tzw. kąpieli leśnych.
Jednym ze stosunkowo nowych nurtów w zakresie interwencji opartych na kontakcie z naturą jest ornitologia terapeutyczna. Wydana w 2021 książka “Ornitologia terapeutyczna. Ptaki – Zdrowie – Psychika”, autorstwa Piotra Tryjanowskiego i Sławomira Murawca wywołała w Polsce fale zainteresowania tym sposobem oddziaływania na samopoczucie i zdrowie psychiczne. Jako metoda młoda i rozwijająca się wymaga ona dopracowania zarówno swoich technik jak i opisania sposobów oddziaływania na ludzka psychikę. Prezentowane tu podsumowanie warsztatów Ekoterapii 2022 wskazuje na wielokierunkowe oddziaływania ornitologii terapeutycznej wobec kilku zakresów życia psychicznego: spostrzegania zmysłowego, emocji, sfery poznawczej, sfery estetycznej oraz wymiaru kontaktu społecznego.
Trwa promocja kursu z certyfikatem: Ekoterapia i ekologia medyczna
Warsztaty Ekoterapii 2022 – gdzie, kiedy i w jakiej formie się odbyły?
Warsztaty terapeutyczne odbyły się w dniach 22-24 czerwca 2022 roku w Dolnie Biebrzy, a ich organizatorem było Centrum Terapii Lasem. W procesie wzięła udział grupa 12 dorosłych uczestniczek i uczestników. Wszystkie zajęcia prowadzone były przez lekarzy psychiatrów, specjalizujących się dodatkowo w ekoterapii.
Najważniejsze aktywności, które realizowane były wspólnie podczas warsztatów to kąpiel leśna (shinrin-yoku), spacery ornitologii terapeutycznej i ćwiczenia uważności w przyrodzie w nurcie mindfulness. Poszczególne aktywności poprzedzone były wprowadzeniem teoretycznym dotyczącym ich charakteru i korzyści zdrowotnych udokumentowanych badaniami. Subiektywne doświadczenia uczestników warsztatów były każdorazowo wspólnie omawiane w grupie.
Sprawdź: Korzyści z kąpieli leśnych
Ornitologia terapeutyczna
Zajęcia z ornitologii terapeutycznej odbyły się dwukrotnie. W pierwszym dniu warsztatów miały miejsce w godzinach 19:30-21:00 na kładce biegnącej wzdłuż bagna na torfowisku niskim, w sprzyjających warunkach pogodowych. Uczestnicy mieli możliwość obserwacji oraz usłyszenia głosów ptaków w tym gatunków rzadkich (wodniczka (Acrocephalus paludicola) a także gatunków nieobecnych w środowisku miejskim: bekas kszyk, żuraw. W trzecim dniu warsztatów spacer onitologiczno-terapeutyczny odbył się na terenie odkrytym, wzdłuż drogi biegnącej w sąsiedztwie rozlewiska oraz łąk, przy sprzyjających warunkach pogodowych, w godzinach 7:00- 9:00. Uczestnicy mieli do dyspozycji lornetki oraz atlasy pomagające identyfikację gatunków. Zaobserwowano 21 gatunków ptaków (w tym gatunków rzadkich, jak rybitwa białoskrzydła (Chlidonias leucopterus). Uczestnicy mieli możliwość swobodnego komentowania, dzielenia się spostrzeżeniami i obserwacjami, zasięgania rady eksperta dotyczącej identyfikacji gatunków i zwracania uwagi na zaobserwowane detale i przyciągające ich uwagę ciekawostki, jak charakter lotu ptaków, ich ubarwienie i odgłosy.
Opisywane w tym doniesieniu zajęcia były adresowane do osób zainteresowanych poprawą samopoczucia poprzez uczestniczenie w zajęciach ekoterapeutycznych, uczestniczyły w nich osoby dorosłe, które zgłosiły swój udział.
Doświadczenia uczestników
Na podstawie relacji uczestniczek i uczestników wyodrębniono następujące zakresy oddziaływania ornitologii terapeutycznej:
- na poziomie zmysłowym: poszerzenie pola percepcji zmysłowej o wrażenia słuchowe, związane ze skupieniem uwagi na śpiewie lub innych odgłosach ptaków oraz wyodrębnianiem pojedynczych głosów ptaków wśród wielu słyszanych równolegle. Dla osób posługujących się w sposób dominujący zmysłem wzroku było to doznanie otwierające inne niż zazwyczaj używane pola percepcyjne. Pojawiła się także relacja o przeżyciu doznania synestezji zmysłowej – śpiew/ruch.
- na poziomie emocjonalnym: przeżywanie silnych pozytywnych emocji w czasie spostrzegania w otoczeniu kolejnych gatunków ptaków, a następnie ich obserwowania; uczucia przyjemności, szczęścia, radości, entuzjazmu.
- na poziomie poznawczym: obserwacja ptaków budziła potrzeby poznawcze, zaciekawienie i motywacje do ich poznawania, chęć odkrywania, poznawania, pojawienie, pogłębiania wiedzy. Opisywane było także poczucie odkrywanie zakresu rzeczywistości, który do tej pory pozostawał niezauważany.
- na poziomie języka: jedna z osób zrelacjonowała poczucie odkrywania nowego świata leksykalnego, nazw ptaków, nazw anatomicznych i słów określających zachowania.
- na poziomie globalnego stanu emocjonalnego: uczestnicy i uczestniczki dostrzegali działanie uspokajające, odprężające, przynoszące subiektywne odczucie spokoju na poziomie psychicznym i odczuć fizycznych.
- w kontekście zaabsorbowania własnymi myślami i stanami emocjonalnymi odnotowaliśmy relacje wskazujące, że obserwacja ptaków prawie natychmiastowo „odrywa” od skupienia na sobie, na rzecz skierowania uwagi na rzeczywistość zewnętrzną. Ten wymiar opisywany był jako oderwanie od wewnętrznych problemów poprzez skupienie się na zewnętrznych bodźcach, na otoczeniu.
- w kontekście wspomnień i skojarzeń ornitologia terapeutyczna może prowadzić do zmiany sposobu przeżywania emocjonalno-poznawczego, powrotu do świeżości przeżywania z okresu dzieciństwa, cieszenia się z odkrywania i poznawania otaczającego świata i jego elementów.
- uczestniczki i uczestnicy opisywali także swoje doznania estetyczne, wrażenie odbioru piękna i związany z tym zachwyt i podziw.
- na poziomie relacji z innymi członkami grupy uczestniczki i uczestnicy relacjonowali poczucie bycia w grupie mającej wspólny cel, wzajemnego motywowania do obserwacji.
- na poziomie emocjonalno- symbolicznym niektórzy z uczestników relacjonowali specyficzne znaczenia i towarzyszące im stany emocjonalne, jak poczucie „ulatywania” przeżywanych przez nich problemów wraz z oddającymi się dużymi gatunkami ptaków (np. żurawiami).
Opisywane tu doświadczenia wskazują na wielokierunkowy pozytywny wpływ ornitologii terapeutycznej wobec osób zainteresowanych, co znalazło odzwierciedlenie w przytoczonych tu relacjach na temat wielowymiarowego wpływu tej metody oddziaływania w sferze psychicznej uczestników warsztatów Ekoterapii 2022. Uczestnicy zajęć uznali, że ornitologia terapeutyczna jest aktywnością komplementarną w stosunku do kąpieli leśnych. Inny charakter oddziaływań kąpieli leśnych, dynamiki i częściowo obszarów ulegających poprawie w zakresie samopoczucia wskazują, że obie metody wzajemnie się uzupełniają, działając szerokowachlarzowo na dobrostan psychiczny. Dzięki szybkiemu fokusowaniu uwagi podczas ukierunkowanej terapeutycznie obserwacji ptaków oraz stopniowemu odprężaniu i działaniom na poziomie fitobiochemicznym podczas kąpieli leśnych można przypuszczać, że odprężenie nastąpi szybciej i będzie miało trwalszy charakter niż przy stosowaniu tych praktyk osobno. Potrzebne są dalsze badania, by potwierdzić powyższą tezę. Dotychczas w licznych badaniach wykazano skuteczność kąpieli leśnych, natomiast oddziaływanie ornitologii terapeutycznej i połączenia obu metod są obiecującym kierunkiem kształtowania całościowej interwencji zmierzającej do poprawy dobrostanu psychicznego.
Przeczytaj także: Czym jest ekopsychologia? Naucz się żyć w harmonii z przyrodą!
Źródła:
- Coventry P.A., Brown J,V.E., Pervin J., Brabyn S., Pateman R., Breedvelt J., Gilbody S., Stancliffe R., McEachan R., White P.C.L: Nature-based outdoor activities for mental and physical health: Systematic review and meta-analysis. SSM – Population Health, 2021;16: 100934
- Roszak T.: Voice of the Earth: An Exploration of Ecopsychology. Phanes Press,U.S.; Edycja 2nd Revised ed, Phanes Press,U.S, 2001.
- Amos Clifford M.: Your Guide to Forest Bathing (Expanded Edition): Experience the Healing Power of Nature. Reed Wheel Books, 2021.
- Tryjanowski P., Murawiec S.: Terapeutyczna moc podpatrywania ptaków. Psychologia w Praktyce, 2020;20: 63-68.
- Murawiec S., Tryjanowski P.: Psychiatra patrzy na ptaki w czasie pandemii COVID-19: obserwacje, introspekcje, interpretacje. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 2020; 20(2):94-97.
- Murawiec S., Tryjanowski P., Nita A.: An ornithological walk to improve the well-being of mental health professionals during the COVID-19 pandemic: a pilot study. Psychiatria, 2021; 18: 190-195
- Tryjanowski P., Murawiec S.: Ornitologia Terapeutyczna. Ptaki-Zdrowie-Psychika. Lanius, Poznań 2021.
- Simonienko K.: Terapia lasem w badaniach i praktyce. Silva Rerum, Poznań 2021
- Simonienko K.: Nerwy w Las. Helion, Gliwice 2021
- Simonienko K.: Lasoterapia. Wydawnictwo Dragon, Bielsko-Biała 2021.
- Simonienko K.., Jakubowska M., Konarzewska.: Shinrin-yoku i terapia lasem — przegląd literatury. Psychiatria 2020; 17, 3: 145–154
- Simonienko K.: Kąpiel leśna (shinrin-yoku) jako przykład interwencji ekoterapeutycznej w grupie pacjentów ze schizofrenią. Psychiatria Spersonalizowana, 2022; 1(1): 49–54
