Naturally Balanced > Modele ekoterapii > Terapia grzybami > Immunomodulujące i przeciwnowotworowe właściwości grzybów

Immunomodulujące i przeciwnowotworowe właściwości grzybów

Opublikowano: 20/12/2022
Kazimierz Kopczyński

W swojej działalności naukowej i popularyzacyjnej, jak i dydaktycznej głoszę ideę holistycznego podejścia do Człowieka, Ziemi i Wszechświata. Jestem entuzjastą ekofilozofii, która wskazuje na duchowy i estetyczny wymiar Przyrody.

 

Data ostatniej aktualizacji: 20.12.2022

Pierwsza publikacja: ACTA MYCOLOGICA Vol. 47 (1): 91-96, 2012

Grzyby zawierają szereg substancji biologicznie aktywnych, których znaczenie dla zdrowia człowieka zostało potwierdzone podczas wielu badań naukowych. W szczególności należy zwrócić uwagę na ß-glukany, selen, witaminę D, C i E. Te substancje odgrywają ważną rolę w kształtowaniu układu odpornościowego i zapobieganiu chorobom nowotworowym. p-Glukany zmniejszają ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia i obniżają poziom cholesterolu.

Spis treści:

  1. Wprowadzenie
  2. Związki aktywne i ich działanie
  3. Wnioski

Ten artykuł przeczytasz w 4 minuty.

Wprowadzenie

Niniejszy artykuł stanowi przegląd i próbę syntezy wyników badań nad immunomodulacyjnymi i przeciwnowotworowymi właściwościami grzybów. Zazwyczaj w doniesieniach naukowych przedstawiane są jedynie pojedyncze składniki mające znaczenie dla zdrowia człowieka zawarte w grzybach (Beuth, Drebing 2006; Marley 2009). Jednak takie substancje jak ß-glukany. selen oraz niektóre witaminy i minerały występują w pieczarkach jednocześnie, dzięki czemu efekt stymulacji układu odpornościowego i działania przeciwnowotworowego jest silniejszy. Na uwagę zasługuje fakt, że glukany mogą występować w wielu różnych konfiguracjach, które wykazują różną aktywność biologiczną. Według niektórych badaczy zastosowanie mieszaniny różnych gatunków grzybów o szerokim spektrum glukanów może dodatkowo wzmocnić ich działanie odpornościowe.

W pracy przedstawiono wpływ na zdrowie substancji zawartych w grzybach, takich jak selen, ß-glukany,niektóre witaminy i minerały. Głównym celem było wyeksponowanie faktu, że składniki te występują wspólnie w grzybach, a ich działanie immunomodulujące i przeciwnowotworowe zostało potwierdzone w wielu badaniach. W świetle tych badań powszechne przekonanie, że wartości grzyba to tylko walory smakowe i aromatyczne wydaje się być mitem. Wartość lecznicza wielu grzybów jadalnych, których przykłady podano w niniejszej pracy, została w ostatnich latach gruntownie potwierdzona, na co wskazują cytowana literatura, w tym doniesienia naukowe z zakresu onkologii i immunologii. W pracy wykazano praktyczne znaczenie grzybów w kształtowaniu układu odpornościowego oraz w zapobieganiu i zwalczaniu chorób nowotworowych.

Związki aktywne i ich działanie

Selen jest jednym z niezbędnych mikroelementów do prawidłowego funkcjonowania układów enzymatycznych. Główną funkcją selenu jest tworzenie peroksydazy glutationowej, silnego enzymu antyoksydacyjnego. Chroni on czerwone krwinki i błony komórkowe przed szkodliwym działaniem (wolnych) rodników. Jest również ważny dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego i tarczycy. Liczne badania potwierdzają, że selen zmniejsza ryzyko wystąpienia wszystkich rodzajów nowotworów, w szczególności raka wątroby, prostaty, jelita grubego i płuc (Hasik 2000; Beuth, Drebing 2006; Juchimiuk i wsp. 2010).

W porównaniu z grupą kontrolną stwierdzono istotnie niższy poziom selenu w surowicy wśród pacjentów z wczesnym i zaawansowanym stadium raka żołądka (Juchimiuk i wsp. 2010). Inne dane potwierdzają, że w grupie pacjentów z wysokim poziomem selenu w surowicy stwierdzono mniej przypadków raka oskrzela (Hasik 2000). Również ryzyko zachorowania na raka prostaty jest cztery do pięciu razy większe w grupie pacjentów z niskim poziomem tego pierwiastka w surowicy (Brooks i wsp. 2001; Rostocki, Sailer 2008).

Selen może łagodzić skutki chemioterapii i radioterapii, zapobiega zjawisku przerzutów oraz chroni przed promieniowaniem ultrafioletowym (Beuth,Drebing 2006). Selen obecny w strukturze peroksydazy glutationowej bierze udział w regeneracji witaminy E w układach biologicznych (Kostogrys 2007). Witamina E wraz z B-karotenem i selenem należą do najważniejszych antyoksydantów. Uważa się, że witamina E jest skuteczna w warunkach wysokiego ciśnienia oksygenicznego, które może występować w płucach (Szponar, Respondek 2000).

Według literatury substancje lecznicze o znacznym działaniu przeciwnowotworowym zawarte w warzywach i owocach określane są jako czynniki blokujące lub tłumiące w zależności od siły i fazy ich działania. Podobnie selen uważany jest za czynnik hamujący – działający poprzez enzymatyczny rozkład kancerogenów (Hasik 2000).

Poziom selenu w grzybach waha się w granicach od 0,31 do 19,86 mg/kg s.m. Jego zawartość zależy nie tylko od gatunku, ale także od miejsca i sezonu zbierania. Może również zależeć od metody pomiaru tego pierwiastka. Wyniki uzyskane za pomocą spektroskopii emisji atomowej z plazmą indukcyjnie sprzężoną (ICP-AES) mogą się różnić od wyników uzyskanych innymi technikami. Jednak, jak zauważa Falandysz (2011), selen jest jednym z pierwiastków chemicznych zawsze obecnych w pieczarkach.

Największą zawartość selenu stwierdzono w następujących gatunkach grzybów jadalnych: Boletus edulis Bull, Xerocomus badius (Fr.) J.-E. Gilbert, Stropharia rugosoannulata Farl. ex Murril, Leccinum aurantiacum (Bull.) Grey (Lasota, Kalinowski i Florczak 1994).

 ß-GIucan jest polisacharydem wyekstrahowanym z błon komórkowych drożdży (Saccharomyces cerevisiae Meyen ex E. C._ Hansen) opatentowana metoda „delikatnej” ekstrakcji pozwala zachować nienaruszone wiązania1,3/1,6 D, które aktywują makrofagi. ß-glukany są silnymi stymulatorami makrofagów, zwiększają odporność na różne infekcje bakteryjne, wirusowe, grzybicze i pasożytnicze, opóźniają procesy starzenia, spowalniają wzrost guzów, działają jako wzmacniacze fazy proliferacyjnej gojenia się ran, chronią przed negatywnymi skutkami standardowego leczenia nowotworów, poprawiają jego skuteczność, zapobiegają zjawisku przerzutów, zmniejszają ryzyko chorób układu krążenia, obniżają poziom cholesterolu i wpływają na działanie antyhiperglikemiczne (Ber, Gazella 2002; Marley 2009; Strach 2011).

Glukany występują w niezwykle szerokim zakresie konfiguracji, które wpływają na ich aktywność biologiczną. Te z rozgałęzieniami P-1,3 i P-1,6 okazały się najbardziej aktywne w stymulacji odporności. Ogólnemu wzrostowi rozgałęzień pod względem wielkości i złożoności towarzyszy wzrost aktywności biologicznej (Ohno 2005). Według niektórych badaczy stosowanie mieszaniny różnych gatunków grzybów o szerokim spektrum glukanów może powodować wzrost aktywności immunologicznej (Marley 2009). Glukany nie są łatwo dostępne bez uprzedniego ugotowania grzybów w celu rozbicia struktury ich ścian komórkowych. Gotowanie grzybów umożliwia trawienie i uwalnia polisacharydy, które w przeciwnym razie pozostałyby w niestrawnych strukturach komórkowych (Marley 2009).

Tomasik (2008) wymienia grzyby jako jedno z czterech głównych źródeł witaminy D w żywności. Gertig (2007) wskazuje, że znaczne ilości witaminy D zawarte są w rybach i grzybach. Na przykład jadalne części halibuta zawierają około 4 pg, a grzyby porcini (Boletus) około 7 pg na 100 g produktu. W ostatnich ekscytujących odkryciach stwierdzono, że grzyby wystawione na działanie promieni ultrafioletowych, przed lub po zebraniu, szybko przekształcają ergosterol w witaminę D2 w zdumiewających ilościach. Przytacza się przypadki, w których poziom witaminy D wzrósł stukrotnie podczas suszenia grzybów na słońcu w porównaniu z grzybami suszonymi w ciemności. Wzrost ten był tak znaczący, że rozważano możliwość przedawkowania witaminy D u osób, które zjadły grzyby suszone na słońcu, jednak nie odnotowano toksyczności witaminy D przyswojonej z grzybów (Marley 2009). Warto wspomnieć o jeszcze jednym ważnym wpływie witaminy D. W przebiegu choroby nowotworowej istotną rolę odgrywa tworzenie mikronaczyń w obrębie guza (angiogeneza). Progresję nowotworu można ograniczyć poprzez ograniczenie funkcji czynników proangiogennych. Jednym z czynników blokujących powstawanie nowych naczyń krwionośnych niezbędnych do wzrostu guza jest odpowiednia dieta (Mraz i wsp. 2010). Zastosowanie w tej diecie witaminy D może być istotne, ponieważ analogi witaminy D znajdują się na liście czynników odpowiedzialnych za hamowanie angiogenezy (Obrocka i wsp. 2002; Wcisło 2010).

Podkreśla się również znaczenie składników mineralnych. Dostarczanie dużych ilości wapnia z pożywienia znacząco zmniejsza ryzyko rozwoju raka jelita grubego (Hasik 2000). Jak już wspomniano, witamina D odpowiada za wchłanianie wapnia, więc bierze udział w profilaktyce nowotworowej. Oprócz witaminy D, grzyby zawierają m.in. witaminę B, C, E i K (Marley 2009). Na szczególne znaczenie witaminy C i E w profilaktyce nowotworowej wskazują m.in. Hasik (2000) oraz Unger i Hildenbrand (2008). Hasik (2000) stwierdza, że nitrozoaminy należą do najsilniejszych kancerogenów, a witamina C ma znaczący wpływ hamujący na powstawanie nitrozoamin. (Ber, Gazella 2002).

Wnioski

Przez 25 lat Klimuszko (1988) był zwolennikiem wykorzystania grzybów w medycynie i stosował delikatną kurację grzybową z dobrym skutkiem prawie we wszystkich przypadkach u tych, których organizmy zostały ostatecznie wyczerpane z powodu różnych chorób. Dobroczynne działanie grzybów jadalnych wywnioskował z faktu, że często występują one obok gatunków silnie trujących, a więc dla równowagi efektów biologicznych, która musi być zachowana w Naturze, muszą one mieć istotne pozytywne działanie, choćby niezauważalne, ale równe siłą truciźnie. W świetle opisanych powyżej immunomodulacyjnych i andykogennych właściwości grzybów, efekty terapeutyczne m.in. diety grzybowej Klimuszko wydają się zrozumiałe.

Podczas spożywania grzybów i ich składników immunomodulacyjnych i antynowotworowych organizm staje się bardziej odporny, a więc chroniony przed chorobami; nawet jeśli choroba się rozwinie, grzyby pomagają w powrocie do dobrego stanu zdrowia.

Podziękowania

Składam serdeczne podziękowania Pani Profesor Marii Ławrynowicz oraz uczestnikom

Marii Ławrynowicz oraz uczestnikom konferencji mykologicznej „Tradycyjne użytkowanie i ochrona grzybów w Polsce: wkład do europejskiego dziedzictwa kulturowego”,( Łódź, 3-5.11.2011) za zachętę do opublikowania tej pracy.

Źródła:

  1. Andres R., Carter H. B. 2001. Plasma selenium level before diagnosis and the risk of prostate cancer development. J. Urol. 166: 2034-2038.
  2. Babal K. 2011. Mushrooms for health and longevity. Books alive. Summertown.
  3. Ber L., Gazella K. A. 2002. Uaktywnij swój system immunologiczny. IMMUDYNE. Houston.
  4. Beuth J., Drebling V. 2006. Selen gegen Krebs. Medizinverlage TRIAS. Stuttgart.
  5. Brooks J. D.. Metter E. J., Chan D. W., Sokol! L. J., Landis P., Nelson W. G., Muller D., Anders R.,
  6. Carter H.B. 2001. Plasma selenium level before diagnosis and the risk of prostate cancer development. J. Urol. 166: 2034-2038.
  7. Carper J. 1995. Żywność twój cudowny lek. Hannah Publishing Ltg, London.
  8. Falandysz J. 2011. A review of studies on selenium in higher mushrooms. (In:) M. Lawrynowicz, M.
  9. Ruszkiewicz-Michalska, I. Kałucka (eds). Polskie tradycje użytkowania grzybów oraz ich ochrony wkładem do europejskiego dziedzictwa kultury (Traditional use and protection of fungi in Poland: a contribution to the European cultural heritage): 40. Wydawnictwo UL, Lodi.
  10. Fan L. Pan H.. Soccol A. T, Pandey A., Soccol C. R. 2006. Advances in mushroom research in the last decade. Food Technology and Biotechnology 44 (3): 303-311.
  11. Gertig H., Przysławski J. 2007. Bromatologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
  12. Hasik J. 20(X). Żywienie a nowotwory. (In:) J. Hasik, J. Gaw<;cki (cds). Żywienie człowieka zdrowego i  chorego. PWN. Warszawa: 247—253.
  13. Juchimiuk M.. Kamocki Z., Orywal K.. Kędra B., Kuklihski A., Korczewska-Niegierysz E„ Zanjba K.,
  14. Szmitkowski M. 2010. Ocena selenu w surowicy u chorych z zaawansowanym i wczesnym rakiem zohdka. Postępy Żywienia Klinicznego.
  15. Klimuszko A. C. 1988. Wróćmy do ziół. Instytut Prasy i Wydawnictw NOVUM, Warszawa.
  16. Kostogrys R. 2007. Wzbogacanie żywności pochodzenia zwierzęcego w związki przeciwutlcniajqce. (In:) W. Grajek (ed.). Przeciwutleniacze w żywności. Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa:223-228.
  17. Lasota W., Kalinowski R., Florczak J. 1994. Poziom selenu w niektórych gatunkach grzybów. (In:) A.
  18. Kabata-Pendias, B. Szetkc (cds). Arsen i selen w środowisku. Problemy ekologiczne i metodyczne. PAN. Warszawa: 76-81.
  19. Ley B. M. 2008. Medicinal mushrooms for immune enhancement: Agaricus blazei Murill. BL Publications, Hanover.
  20. Marley G. A. 2009. Mushrooms for health. Down East, Rockport.
  21. Mraz M., Woźniewski M., Kacprzak G., Kubler A. 2010. Postępowanie wspomagające. (In:) J. Kołodziej,
  22. M. Marciniak (eds). Rak płuca. Termedia Wydawnictwo Medyczne, Poznań: 207-231.
  23. Obrocka B.,Wcislo G.. Nurzyński P. J.. Pawlak W. Z.. Duchnowska R.. Szarlej-Wcislo K. 2002.
  24. Celowana terapia antyangiogenna raka nerki. Współcz. Onkol. 4: 242-248.
  25. Ohno N. 2005. Structural diversity and physiological function of ßeta-glucans. International Journal of Medicinal Mushrooms 7 (1/2): 167-173.
  26. Rostock M., Sailer R. 2008. Niekonwencjonalne leki w terapii nowotworów. (In:) C. Unger,J. Weis (eds). Onkologia. Wydawnictwo MedPharm Polska, Wrocław: 94-181.
  27. Sadowska A., Obidoska G., Ruszkowska J., Rumowska M., Lata B. 2004. Rakotwórcze i trujące substancje roślinne. Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
  28. Skubla P. 2005. Atlas grzybów. Wydawnictwo Slovart-Wydawnictwo SOLIS, Bratislava-Warszawa.
  29. Strach M. 2011. Uklad odpornosciowy u ludzi starszych. Infekcje i ich profilaktyka. Materiały dydaktyczne Medycznego Centrum Kształcenia Podyplomowego Uniwersytetu Jagiellońskiego. UJ, Kraków.
  30. Szponar L,, Respondek W. 2000. Choroby pierwotnie na tle niedoborów żywieniowych. (In:) J. Hasik, J.
  31. Gawęcki (eds). Zywienie czlowicka zdrowego i chorego. PWN, Warszawa: 95-110.
  32. Tomasik P. 2008. Witamina D. (In:) P. P. Lewicki (cd.). Leksykon nauki o żywności i żywieniu człowieka oraz polsko-angielski słownik terminów: 483. Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
  33. Unger C., Hildenbrand B. 2008. System immunologiczny i ochrona immunologiczna przed nowotworem. (In:) C. Unger, J. Weis (eds). Onkologia. Wydawnictwo MedPharm Polska. Wroclaw: 76-93.
  34. Wcisło G. 2010. Zwiazki chemiczne w trakcie badań jako potencjalne leki i eksperymentalne sposoby terapii raka nerki. (In:) C. Szczylik, G. Wcisło (eds). Rak nerki. Termedia Wydawnictwo Medyczne, Poznan: 297-322.
  35. Żurowska K. 2010. Grzyby, rośliny, beta-glukany- tajemnica poprawy odpomosci. Medycyna Estetyczna i Anti-Aging 1: 40-42.
Kazimierz Kopczyński

W swojej działalności naukowej i popularyzacyjnej, jak i dydaktycznej głoszę ideę holistycznego podejścia do Człowieka, Ziemi i Wszechświata. Jestem entuzjastą ekofilozofii, która wskazuje na duchowy i estetyczny wymiar Przyrody.

Obecnie jestem pracownikiem naukowym w Akademii Nauk Stosowanych Gospodarki Krajowej w Kutnie. Ukończyłem wydział psychologii w Uniwersytecie Łódzkim, specjalność- psychologia kliniczna. Jestem absolwentem studiów podyplomowych z Geologii w Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu, Ekologii i ochrony środowiska w Uniwersytecie Łódzkim, Prawa medycznego, Bioetyki i socjologii medycyny w Uniwersytecie Warszawskim, a także Geriatrii i opieki długoterminowej w Uniwersytecie Jagiellońskim.

Jestem członkiem Polskiego Towarzystwa Botanicznego, Polskiego Towarzystwa Mykologicznego, Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika i Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego.