Data ostatniej aktualizacji: 05.05.2022
Choć od wybuchu pandemii minęły już ponad dwa lata, w większym lub mniejszym stopniu stan ten jest wciąż obecny i dotyka praktycznie wszystkich obszarów naszego życia. Pojawienie się wirusa Covid-19 przyniosło ze sobą zachorowania wielu osób na całym świecie i idące za tym powikłania pochorobowe i zgony. Nie możemy jednak zapomnieć o jej wpływie na ogólny stan kondycji psychicznej społeczeństwa, w szczególności wzrost poziomu stresu.
Spis treści:
Ten artykuł przeczytasz w 4 minuty.
Codzienność a Covid-19
Niepewna sytuacja ekonomiczna pociąga za sobą lęk o przyszłość. Idzie za tym rozwój zaburzeń lękowych i depresyjnych. Wielu z nas doświadczyło tego konsekwencji przebywając w izolacji, a ogrom powodów do zmartwień wywołany zastanym stanem rzeczy, wytworzył swoistą „mieszankę wybuchową”. Składają się na nią czynniki takie jak: groźba zachorowania na potencjalnie śmiertelną chorobę, czy naturalny lęk o najbliższych (zwłaszcza rodziców i dziadków). Nie pomaga też nieprzewidywalność decyzji rządzących. Pamiętamy sytuację o zamknięciu cmentarzy dzień przez świętem pierwszego listopada. Kwarantanny zmuszają do przebywania na ograniczonej przestrzeni pracujących rodziców wraz z dziećmi, które uczą się zdalnie. Nietrudno wtedy o konflikty. Kontakty ze znajomymi przeszły w dużej mierze do świata wirtualnego, a na ulicy czy w sklepie często jesteśmy zmuszeni do maskowania twarzy. Zwykłe odwzajemnienie uśmiechu kasjerce przy okazji porannych zakupów stało się wysoce karkołomnym zadaniem.
Wybrane dla Ciebie: Nasze kursy online
Ochrona natury – Covid-19
Naturalnie z pomocą przyszła natura i to z jej pomocą postanowiliśmy przetrwać ten trudny czas. Mogliśmy chociaż na chwilę poczuć się spokojniej, w końcu wirus tu nie docierał. Niewątpliwie, poczucie bezpieczeństwa i pewności, że się nie zarazimy, dawało chwilę wytchnienia. Las pozostawał w tym szalonym czasie niezmieniony, żył własnym rytmem, ustalonym przez pory roku. O tym jak ważnym miejscem stał się dla nas las, niech świadczy opór społeczeństwa wobec decyzji rządzących. „Dzięki” nim doświadczyliśmy chwilowego zamknięcia naszych zielonych azylów. Odbiło się to szerokim echem, ludzie poczuli, że odbiera im się ostatni bastion normalności, ogranicza ich przypisane od urodzenia prawo do korzystania z natury. Intuicyjnie wyczuliśmy, że w tym trudnym czasie potrzebujemy jej wsparcia.
Od wielu lat naukowcy na całym świecie badają wpływ natury na zdrowie psychiczne i fizyczne człowieka. Pandemiczna sytuacja skłoniła ich do jeszcze głębszego pochylenia się nad tym tematem. Ciekawą ankietę przeprowadzono wśród mieszkańców USA, Nowej Zelandii, Meksyku, Niemiec, Francji, Włoch, Portugalii, Wielkiej Brytanii i Hiszpanii (ponad 5 tys. Ankietowanych). Badanie przeprowadzono wiosną 2020 roku. Wyniki ankiety wykazały ogromny negatywny wpływ izolacji z powodu wirusa na samopoczucie i kondycję psychiczną ankietowanych. Okazało się również, że przebywanie w naturze skutecznie pomagało badanym odnaleźć się w tej trudnej sytuacji [1]. Osoby mające dostęp do naturalnych, zielonych terenów wykazywały więcej pozytywnych odczuć. Co ciekawe, obserwacja natury z okien domu dla osób chorych czy na kwarantannie okazała się również bardzo ważna dla zmniejszenia poczucia wyobcowania i lęku. Na przykładzie Hiszpanii sprawdzono wpływ różnych terenów zielonych na zdrowie psychiczne obywateli. Okazało się, że najefektywniej podczas lockdown’u działa przebywanie we własnym ogrodzie lub na balkonie. Być może dzieje się tak z powodu stosunkowej izolacji tych miejsc od innych ludzi (potencjalnie zarażonych) w porównaniu z chociażby parkami miejskimi. Można wnioskować, że w sytuacjach ekstremalnych (jaką jest kwarantanna), tzw. ekspozycja bierna, np. obserwacja przyrody z okien czy balkonu, jest również bardzo korzystna. Nie trzeba wtedy, pomimo lęku, przemieszczać się w odległe miejsca zielone. Takie dalsze wycieczki mogą powodować zwiększenie poziomu stresu i niepewności [2]. Wg Brytyjczyków przynajmniej dwie godziny spacerów na łonie natury tygodniowo daje dobre efekty zdrowotne [3].
System wartości w czasach pandemii
Zauważyć można, że w pandemii zmienia się trochę nasz system wartości. W codziennym, przedpandemicznym biegu często nie korzystaliśmy z dobrodziejstw przyrody, wybierając na spędzanie wolnego czasu centra handlowe czy siłownie. Lockdown oraz obawa przed zarażeniem skierowały nasze kroki w bezpieczną, kojącą przestrzeń natury. W maju 2020 roku przeprowadzono badania w stanie Vermont, USA, które pokazały, że w czasie pandemii znacząco wzrosła aktywność ludzi na świeżym powietrzu. Najchętniej jako formę aktywności wybierano spacerowanie (ok. 70% ankietowanych), obserwowanie przyrody (64%), relaks (58%), fotografowanie (54%). Prawie 60 % badanych przyznało, że po czasie przebytym na łonie natury doświadczyli poprawy humoru i dobrostanu psychicznego. Ankietowani doświadczali również uczucia docenienia piękna natury (29%) i poczucia jedności z czymś większym niż oni jako jednostka (22%) [4]. Takie badania w wyraźny sposób potwierdzają to co czujemy na podświadomym poziomie. Są też najlepszym dowodem, jak nieprzemyślana jest decyzja o zamykaniu lasów i parków.
Bardzo ważnym zagadnieniem medycznym w dobie pandemii jest odporność ludzka. Wykazano, że niespieszne przebywanie na łonie natury aktywuje komórki NK (ang. natural killer cells), odpowiedzialne za obronę organizmu przed wirusami i procesami nowotworowymi. W Włoszech, kraju szczególnie dotkniętym skutkami pandemii Covid-19, wysnuto hipotezę, iż lasy południowych Włoch korzystnie wpływają na procesy odpornościowe w ludzkim ciele i rekonwalescencję po przebytej infekcji. W lasach tych wydzielane są aktywne lotne cząsteczki organiczne (ang. bioactive volatile organic compounds, VOCs). Podczas badania skupiono się na śmiertelności z powodu wirusa Covid-19, liczbe zgonów, lesistości terenu na mieszkańca i poziomie pozytywności. Wyniki pokazują, że pandemia jest mniej intensywna w rejonach południowych Włoch, gdzie lesistość terenu jest większa. Szczególną uwagę skupiono na wawrzynie szlachetnym (Laurus nobilis), którego aerozole mają właściwości antywirusowe [5]. ONZ wydało raport, w którym przeczytać możemy o roli lasów w czasach pandemii COVID-19. Na polskim rynku publicystycznym spotykamy badania profesora Tryjanowskiego i doktora Murawca, ukazujące pozytywny wpływ obserwacji ptaków na dobrostan psychiczny człowieka [6].
Praktykowanie kąpieli leśnych jest świetnym sposobem na powrót do zdrowia po przebytej chorobie. Niech przyświeca nam zasada braku pośpiechu. Będąc w lesie starajmy się poświęcić trochę czasu dla każdego zmysłu. Nie zmuszajmy się jednak do niczego; jeśli czujemy, że chcemy po prostu słuchać lasu – słuchajmy. Może bardziej odpowiada nam pobudzenie zmysłu węchu (zwłaszcza jeśli po przebytej chorobie mamy z nim problem)? Pomogą w tym wcześniej wymyślone aktywności, tzw. „zaproszenia”. Nie musimy pokonywać dużych odległości, być może nasza kondycja nam na to nie pozwala. Nie to tutaj jest ważne. Usiądźmy w miejscu, które w jakiś sposób nam odpowiada i po prostu pobądźmy z naturą. Im dłużej tym lepiej. Las najlepiej z nami współpracuje, kiedy nie jesteśmy w pośpiechu.
Przeczytaj także: Leśne aktywności po Covid-19
Źródła:
Pouso S, Borja A, Fleming LE, Gomez-Baggethun E, White MP, Uyarra MC, Contact with blue-green spaces during the Covid-10 pandemic lockdown beneficial for mental health. Science of The Total Environment, Vol. 756, 20 February 2021, 143984.
Garrett JK, White MP, Huang J, Ng S, Hui Z, Leung C et al., Urban blue space and health and wellbeing in Hong Kong: results from a survey of older adults, Health and Place, 55 (2019),100-110.
White MP, Alcock I, Grellier J, Wheeler BW, Harting T, Warber SI, et al., Spending at least 120 minutes a week in natur eis associated with good health and wellbeing, Sci.Rep., 9 (2019), 7730.
www.medicalnews.com
Roviello V, Roviello GN. Lower COVID-19 mortality in Italian forestedareas suggested immunoprotection by Mediterranean plants, Environ Chem Lett, 2020 Aug 14: 1-12.
Tryjanowski P., Murawiec S., „Ornitologia terapeutyczna”.
