Data ostatniej aktualizacji: 08.09.2023
Żółtlica drobnokwiatowa lub też bardzo podobna do niej żółtlica owłosiona (Galinsoga quadriradiata), która posiada tę samą przydatność, to dziko rosnące warzywa jadane latem, od czerwca do września, a nawet dłużej, aż do pierwszych jesiennych przymrozków. Każdy zna żółtlicę doskonale, ponieważ jest ona rośliną inwazyjną, spotykaną w dużych ilościach na polach, w uprawach roślin okopowych, czy też w przydomowych warzywniakach.
Spis treści:
- Opis rośliny
- Siedlisko
- Jadalne części
- Substancje czynne i działanie lecznicze
- Znaczenie w kulturze ludowej
- Zastosowanie w kuchni
- Przepis kulinarny z żółtnicą
Ten artykuł przeczytasz w 5 minut.
Opis rośliny
Roślina pochodzi z Ameryki Południowej, z rejonu Andów, skąd pod koniec XVIII wieku została przywieziona do ogrodów botanicznych we Francji jako roślina uprawna, ale udało jej się z nich wydostać i doskonale przystosować do warunków europejskich, między innymi po to, abyśmy mieli wiele alternatyw do komponowania ciekawych, zdrowych i wyrafinowanych potraw. (Sudnik-Wójcicka, 2011, p. 67) Tak więc zamiast się jej pozbywać z przydomowych ogródków traktując jako pospolity chwast, lepiej zastanowić się w jaki inny sposób możemy ją wykorzystać, czyli po prostu kulinarnie. Ma to swoje uzasadnienie, ponieważ zanim dotarła do Europy, od setek lat była wykorzystywana w Ameryce Południowej jako pokarm oraz lek. Znana tam była pod nazwą guasca. (Sundgren, 2018, p. 168)
Żółtlica dostarcza interesujących wrażeń smakowo-zapachowych i potrafi wzbudzić emocje, a nawet kontrowersje podczas wspólnego jedzenia. Smak ma bardzo charakterystyczny, raczej trudny do precyzyjnego opisania. Można ją lubić, bądź też nie. Ja osobiście za nią przepadam, znajdując w niej nuty zielone, ziołowe, nasion fasoli i lekko orzechowe. Najczęściej przyrządzam ją tak samo jak szpinak, bez zbędnych dodatków, aby w pełni delektować się jej własnym, niepowtarzalnym smakiem.
Roślina roczna do 40 cm wysoka o obficie rozgałęzionej, podnoszącej lub wzniesionej łodydze, z rzadka odstająco owłosionej. Liście naprzeciwległe, jajowate, ząbkowane, zaostrzone, ze szczytem zaokrąglonym z trzema nerwami, górne podłużnie lancetowate. Kwiatostan baldachokształtny. Koszyczki drobne, na długich szypułkach. Kwiaty brzeżne białe, nibyjęzyczkowate, zwykle pięć lub ich brak, kwiaty wewnętrzne żółte, obupłciowe, rurkowate. Kielich z rąbkiem utworzonym z dość dużych, frędzlowatych łusek. Owockiem drobna prążkowana i owłosiona niełupka. (Mowszowicz, 1979, p. 471)
Wybrane dla Ciebie: Nasze kursy online.
Siedlisko
Pospolita w całym kraju, jak i w całej Europie. Częsta na polach, w uprawach okopowych, w ogrodach, na siedliskach ruderalnych, nieużytkach, wysypiskach, przychaciach, w szczelinach murów. (Sudnik-Wójcicka, 2011, p. 67)
Polecana książka – Atlas dzikich roślin jadalnych
Jadalne części
- Witaminy A i C
- Składniki mineralne Potas, Magnez, Wapń, Żelazo, bardzo dużo Manganu (Fleischhauer, Guthmann, & Spiegelberger, 2014, p. 126)
- Związki saponinowe
- Flawonoidy
- Związki śluzowe
Substancje czynne i działanie lecznicze
Wyciągi z ziela wykazują działanie przeciwzapalne, przyspieszające gojenie się ran. Stosowane są także w chorobach skóry. (Strzelecka & Kowalski, 2000, p. 629)
Znaczenie w kulturze ludowej
Żółtlica to dzikie warzywo powszechnie jadane w Kolumbii i Peru, gdzie jest uprawiana razem z kukurydzą i można ją nabyć na targu. Czasem spożywane jest też w innych krajach tropikalnych np. w południowo-wschodniej Azji. (Łuczaj, 2013, p. 308)
Zastosowanie w kuchni
Żółtlica na surowo nie ma zbyt ciekawego smaku, ale po obróbce termicznej nabiera walorów smakowych i cechuje się przyjemnym, lekko orzechowym aromatem. Ziele żółtlicy zawiera dużo białka, więc cechuje się dużymi walorami odżywczymi. (Kalemba-Drożdż, 2014, p. 36)
Do potraw nadaje się w postaci suszonej lub świeżej. Jako że na surowo nie smakuje zbyt dobrze, wymaga smażenia lub gotowania. Ziele można dusić i przyrządzać podobnie jak szpinak. Nadaje się również jako składnik leczo, tart, zapiekanek i gulaszy. Dobrze wysuszoną i sproszkowaną żółtlicę dodaje się jako przyprawę do zup warzywnych i sosów. Świeży sok z żółtlicy może być dodawany do soku z pomidora lub z innych warzyw. (Mederska & Mederski, 2015, p. 187) Z nasion można wytłaczać olej lub też wysuszyć nasiona na zimę, dla uzyskania bogatych w substancje odżywcze kiełków. (Fleischhauer, Guthmann, & Spiegelberger, 2014, p. 126)
Przepis kulinarny z żółtlicą
Duńska zupa z porów i ziemniaków z dodatkiem żółtlicy
Składniki:
- 3-4 pory
- 6 ziemniaków pokrojonych w kostkę
- 2 łyżki masła klarowanego
- 1 – 1.5 litra bulionu
- 15 dag pokrojonego w kostkę boczku
- 2 łyżki serka mascarpone
- sól
- pieprz
- szczypta gałki muszkatołowej
- 1-2 garście posiekanego ziela żółtlicy (bez łodyg)
Przygotowanie:
- Z porów odcinam zielone części i dokładnie myję pod bieżącą wodą. Kroję na cienkie plastry.
- Na patelni rozpuszczam masło, wrzucam pory i mieszając od czasu do czasu, doprowadzam do ich zeszklenia.
- Kroję w kostkę ziemniaki, wkładam je do garnka, zalewam bulionem i gotuję 10 minut, dodaję zeszklony por i gotuję wszystko jeszcze około 5 minut.
- Na tej samej patelni podsmażam boczek i dodaję go do zupy.
- Na 3-4 minuty przed końcem gotowania wrzucam posiekaną żółtlicę, a na sam koniec dodaję serek mascarpone i dokładnie wszystko mieszam.
- Zupę doprawiam solą, pieprzem i małą szczyptą gałki muszkatołowej tak, aby przyprawa nie zdominowała całej potrawy.
W wariancie wegańskim masło klarowane zamieniam na neutralny w smaku olej kokosowy, serek mascarpone na śmietankę wegańską, bulion tradycyjny na wegański wywar warzywny sporządzony wg. standardowych receptur z dodatkiem sosu sojowego. Zamiast boczku można zastosować wiele wegańskich alternatyw proteinowych na bazie soi, grochu lub też grzybów, np. shitake.
Przeczytaj także: Śliwa Tarnina – Prunus Spinosa
Źródła:
- Fleischhauer, S. G., Guthmann, J., & Spiegelberger, R. (2014). Jadalne rośliny dziko rosnące. Białystok: Wydawnictwo Vital.
- Kalemba-Drożdż, M. (2014). Pyszne chwasty. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal.
- Łuczaj, Ł. (2013). Dzika kuchnia. Warszawa: Wydawnictwo Nasza Księgarnia.
- Mederska, M., & Mederski, P. (2015). Atlas dzikich kwiatów. Warszawa: Wydawnictwo SBM.
- Mowszowicz, J. (1979). Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
- Senderski, M. E. (2017). Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie. Podkowa Leśna: Mateusz E. Senderski.
- Strzelecka, H., & Kowalski, J. (2000). Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Sudnik-Wójcicka, B. (2011). Flora Polski. Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza.
- Sundgren, L. (2018). Zielnik – jedzenie i domowe kuracje z łona natury. Warszawa: Wydawnictwo Marginesy Sp. z o.o.
